Tarımsal don tehlikesine karşı pratik önlemler almak mahsullere koruyucu oluyor.

Türkiye genelinde hava sıcaklıklarındaki ani düşüşler sonucu birçok ilde etkili olan zirai dona karşı üreticilerin meteorolojik verileri iyi takip etmesi ve pratik bazı adımları uygulaması, hasarı en aza indirmede hayati rol oynuyor.

Türk Ziraat Yüksek Mühendisleri Birliği Genel Başkanı Mehmet Ali Ünal, AA muhabirine, zirai don olayının etkileri ve alınabilecek tedbirlere ilişkin değerlendirmede bulundu.

Son yıllarda iklim değişikliğinin etkisiyle sıcaklık dengesizliklerinin sıkça görüldüğünü belirten Ünal, Türkiye’de uzun yıllar boyunca ilkbahar geç donlarının özellikle meyvecilik açısından büyük sıkıntı teşkil ettiğini söyledi.

Ünal, ilkbahar geç donlarının özellikle ceviz, kayısı ve kiraz gibi ürünlerdeki etkisine dikkati çekerek, “Son yıllarda özellikle iklim değişikliğine bağlı olarak sıcaklıklar kış aylarında yüksek gitmekte ve meyve ağaçlarında erken uyanma durumu vuku bulmaktadır. Dolayısıyla geçmiş yıllarda çok konuşmadığımız ilkbahar erken donları meyvecilik açısından artık büyük risk teşkil etmeye başlamıştır.” dedi.

Bazı illerde zirai donun hasara yol açtığına işaret eden Ünal, şöyle konuştu:

“Bugün itibarıyla özellikle meyve üreticilerimizin yapabileceği çok şey kalmamıştır. Sürgünler yanmış, bazı yerlerde ağaçlar da zarar görmüştür. İvedi bir şekilde durum tespiti yapıp, önümüzdeki üretim sezonuna hazırlık yapma aşamasına geçilmesi gereklidir.”

“Seracılık iklim etkisini baskılayabilmektedir”

Zirai don riskinden korunmak için seraların önemine değinen Ünal, Türkiye’nin bu alanda sebze tarımında iyi durumda olduğunu, birçok üreticinin sezonluk meyveler için de seraları kullandığını anlattı.

Ünal, iklim şartlarının olumsuz etkilerini minimuma indirebilme teknolojisinin seralarda ve alçak tünel yapılarda mevcut olduğuna dikkati çekerek, “Seracılık da her ürün için uygun değildir. Söz gelimi 100 dekar serada kiraz yetiştiriciliği yapma şansınız yoktur. Özellikle tek yıllık bitkilerde, birim alandan yüksek verimin alındığı ürünlerde seracılık kurtarıcı olarak iklim etkisini baskılayabilmektedir.” değerlendirmesinde bulundu.

Dona karşı ilaçlar için AR-GE çalışması

Ünal, son yıllarda don riskini önlemek amacıyla kullanılan ilaçlar için AR-GE çalışmalarının özel sektör ve kamu tarafından yürütüldüğünü bildirdi.

Bazı kimyasal preparatlarla püskürtme yoluyla don zararlarının belirli sıcaklıklara kadar azaltılmasına yönelik çalışmaları olduğunu vurgulayan Ünal, “Ancak bunlar kesin çözüm değildir. Daha uzun yıllar denemeler yapılması ve bu maddelerin ağaca ve meyveye etkilerinin araştırma konuları içinde değerlendirilmesi gereklidir.” ifadelerini kullandı.

“İklim şartlarına uygun tohum, fide ve fidan önemli”

Ünal, zirai don riskine karşı bazı önlemler dışında çiftçiler ve üreticilerin de yapması gerekenler olduğunu belirterek, şunları kaydetti:

“Üreticilerimizin meteorolojik verileri iyi takip etmesi önemli. Zaten çiftçilerimizin bir kısmı geleneksel yöntemlerle lastik yakarak, duman vererek don zararlarıyla mücadele etmeye çalışıyor.

Modern meyve bahçelerinde de dondan koruyucu antifriz özellikli kimyasal preparatlarla yıkama ve sisleme denenebilir.

Donla baş etmenin arka planında dikkati çeken iki konu var, üreticilerin buna son derece dikkat etmesi gerekiyor. Birincisi, iklim şartlarına uygun tohum, fide ve fidanlarla üretim yapılmalı. Bu zaten işin başında en dikkat edilmesi gereken husus. İkincisi ve en önemlisi, doğru bitki besleme ve gübreleme yapılması.

Sonbahardaki gübreleme programı doğru yapıldığı ve azot fosfor ihtiyacı düzgün karşılandığı takdirde, son zararın yüzde 30’lara kadar indirildiği akademik çalışmalarla kanıtlanmıştır.

Meyve ve çiçekte olan ağaçlara zaten çok müdahale etme şansımız yok. Ancak yaprağı dökmüş ve sürgünleri yeni çıkan ağaçlar için doğru bir bitki besleme hem ağacı hem sezon meyvesini rahatlıkla kurtarabilir.

Ayrıca tarım sigortaları kaçınılmaz bir koruma mekanizması olarak üreticilerimizin vazgeçilmezi olmalıdır.”

 

Zirai don tehlikesine karşı alınabilecek bazı önlemler

Zirai don, özellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında çiftçiler için büyük bir tehdit oluşturur. Ani sıcaklık düşüşleri, bitkilerin hücrelerindeki suyun buz kristallerine dönüşmesine ve bitki dokularının zarar görmesine neden olabilir. Bu da ürün kayıplarına yol açar. Neyse ki, zirai dona karşı alınabilecek birçok pratik önlem bulunmaktadır. İşte bunlardan bazıları:

Hava Tahminlerini Takip Etmek ve Erken Uyarı Sistemleri:

• Güncel ve Güvenilir Kaynaklar: Meteoroloji Genel Müdürlüğü (MGM) ve özel hava durumu servislerinin tahminlerini düzenli olarak takip edin. Bölgenize özel don uyarılarını dikkate alın.
• Erken Uyarı Sistemleri: Eğer büyük bir tarım araziniz varsa, yerel erken uyarı sistemlerine abone olabilir veya kendi sensörlerinizi kurarak sıcaklık düşüşlerini önceden tespit edebilirsiniz.

Toprak ve Bitki Sağlığını İyileştirmek:

• Dengeli Gübreleme: Aşırı azotlu gübreleme bitkileri dona karşı daha hassas hale getirebilir. Toprak analizine göre dengeli ve uygun gübreleme yapın.
• Sağlıklı Bitki Gelişimi: Hastalıklı ve zayıf bitkiler dona karşı daha dayanıksızdır. Bitkilerin sağlıklı gelişimi için uygun bakım koşullarını sağlayın.
• Toprak Nemini Düzenlemek: Ne aşırı kuru ne de aşırı ıslak topraklar dona karşı iyi bir koruma sağlamaz. Toprağın nemini uygun seviyede tutmaya çalışın.

Doğrudan Koruma Yöntemleri:

• Örtüleme: Özellikle küçük alanlarda ve hassas bitkilerde kullanılan etkili bir yöntemdir.
  • Tülbent, Agrotekstil Örtüler: Hafif ve nefes alabilen bu örtüler, bitkilerin üzerini örterek ısıyı içeride tutar ve donun doğrudan etkisini azaltır.
  • Plastik Örtüler: Daha iyi bir yalıtım sağlasalar da, bitkilerin hava almasını engelleyebilirler. Bu nedenle gündüzleri havalandırma önemlidir.
  • Malçlama: Toprağın üzerini organik materyaller (saman, kuru yaprak vb.) ile örtmek, toprak sıcaklığını dengeler ve donun toprağa işlemesini yavaşlatır.
• Sisleme ve Sulama:
  • Don Önleyici Sulama (Yağmurlama): Don tehlikesi başladığında bitkilerin üzerine sürekli olarak su püskürtülerek buz tabakası oluşturulur. Suyun donarken açığa çıkardığı ısı, bitki sıcaklığını 0°C civarında tutarak zarar görmesini engeller. Bu yöntem dikkatli uygulanmalı ve don süresince devam etmelidir.
  • Sisleme: Su buharı oluşturarak bitkilerin etrafında bir nem perdesi oluşturmak, ısı kaybını azaltabilir. Ancak bu yöntem, donun şiddetli olmadığı durumlarda daha etkilidir.
• Isıtma: Özellikle seralar ve küçük alanlarda kullanılan bir yöntemdir.
  • Don Kazanları ve Isıtıcılar: Mazot, propan veya elektrikle çalışan ısıtıcılar, ortam sıcaklığını yükselterek donun etkisini azaltır.
  • Rüzgar Makinaları (Perdeler): Yüksekteki sıcak havayı yere indirerek bitkilerin etrafındaki hava sıcaklığını birkaç derece yükseltebilir. Özellikle radyasyon donlarında etkilidir.

Bölgesel ve Konumsal Önlemler:

• Doğru Tür ve Çeşit Seçimi: Bölgenizin iklim koşullarına uygun, dona karşı daha dayanıklı tür ve çeşitleri tercih edin.
• Eğimli Arazilerde Dikkat: Soğuk hava genellikle vadilere ve çukurlara çöker. Hassas bitkileri bu tür yerlere dikmekten kaçının veya ek önlemler alın.
• Rüzgar Kırıcılar: Soğuk rüzgarların etkisini azaltmak için ağaçlar veya yapay rüzgar kırıcılar dikebilirsiniz.

Hasar Sonrası Yapılacaklar:

• Erken Müdahale: Don hasarı gören bitkilerde, zarar görmüş kısımları budayarak ve uygun gübreleme yaparak bitkinin toparlanmasına yardımcı olabilirsiniz.
• Gözlem: Don sonrası bitkilerinizi yakından takip edin ve olası hastalık veya zararlılara karşı önlem alın.

Zirai don, çiftçiler için zorlu bir mücadele alanıdır. Ancak yukarıda belirtilen pratik önlemlerle ürün kayıplarını en aza indirmek mümkündür. Başarılı bir don mücadelesi için erken planlama, doğru yöntemlerin seçimi ve titiz uygulama büyük önem taşır.

 

Kaynak : AA